Felemakaren av Edvard Hoem – enda en god roman

 

Privat foto

«LENGE ETTER AT Lars Olsen Hoem hadde forlate barndomsheimen, kunne han mana fram synet av eit gardstun på ein bakketopp i Ytre Romsdal og dei som levde der.

Frå haugen der gardstunet låg, kunne dei sjå vesthimmelen som fortalte kva Vér det ville bli neste dag. Vinden kunne vera iskald både vinter og sommar, men landskapet hadde så finstemte linjer at det i opphaldsvér og soldis kunne få ein draumeaktig dåm over seg. På blikstille haustdagar kunne ein oppleva at ikkje eit strå rørte seg, men på etterjulsvinteren kunne stormane få hus til å knaka og store tre til å svaie. Vinterkveldane kunne vera trolske under gneistrande stjernehimlar, og når våren kom, dirra landskapet av grønt. Men sommaren kom med daglyse netter da ingen kunne forstå kvifor det nokon gong hadde falle dei inn at dei skulle leva livet ein annan stad.

Så inderleg knytt som Lars var til dette landskapet når han fortalte om det, verka det underleg at han ikkje hadde slått seg ned der. På spørsmål frå ei av døtrene som besøkte han i alderdommen, sa han at det var ufritt der. Da dottera ville vita kva han la i eit slikt uttrykk, sa han at det var ufritt i heile landet, og så la han til at ikkje alle som reiser ut, finn vegen heim igjen. Det siste hadde samanheng med noko som hende i hans eigen nære familie.»

 

Jeg liker å lese om norsk historie, spesielt historie knyttet til enkeltmennesker. Det er nok derfor bøkene til Edvard Hoem har truffet meg, og at bøkene jeg har lest er kjøpt og er i bokhylla. Når jeg ser hvor mange bøker Edvard Hoem har skrevet, oppdaget jeg han sent. Nå er boken Edvard Hoem har skrevet om Lars Olsen (1782-1852) Felemakaren lest, og igjen synes jeg han har skrevet en god bok.

Det som gjør at historien han har skrevet gjør slikt inntrykk på meg, er kontrasten det var å leve i tida Lars Olsen levde mot dagens Norge. En tid der de fleste i Norge levde fra hånd til munn. Store barnefamilier og mange munner å mette. Krig og matmangel. Selv om det var slik de fleste levde, er det vondt å lese om fattigdom. Hoem skriver slik at det blir som å se en film. Personene i handlingen kommer klart og levende frem. Det ble derfor vemodig å lese slutten.

 Forlagets omtale av romanen utgitt i 2020:

I romanen "Felemakaren" tar Edvard Hoem utgangspunkt i eit dystert familieminne som også er omtalt i romanen "Heimlandet barndom" (1985): Ei ung tenestejente som skal ha barn med Pe, bror til Lars Olsen, som er hovudperson i romanen, blir borte ein kveld, og bygda går manngard i ei veke utan å finne henne. Pe blir mistenkt for drapet, og så frifunnen av retten, men ikkje av folkesnakket og ikkje av Lars. Brørne snakkar ikkje til kvarandre på meir enn femti år.

Lars drøymer om å bli skipper på eiga skute, men krigen og samfunnstilstanden stenger alle utvegar for han. Han blir utskriven til å vera med i slaget på Københavns Red i 1801, og sidan er han krigsfange på eit britisk fangeskip i fem år. Under dette miserable opphaldet møter han ein franskmann som lærer han å bygge fiolinar.

Dermed snur alt. Da han endeleg kjem heim igjen, slår han seg ned som felemakar i Kristiansund, der han lever eit lykkeleg liv i 25 år, med kona Gunnhild og sju døtrer.